تاریخ مداری در موسقی بومی
حسن روشان/ پژوهشگر
موسیقی بومی و مقامی در شمال خراسان به ویژه در بین کرمانج‌ها کارکردهای گوناگونی دارد. علاوه بر جنبه هنری و التذاذی آن، به واسطه‌ی بسیاری از مسائل و شرایط زیستی و فرهنگی و اجتماعی تبدیل به یک رسانه می‌شود و بار مسائل تاریخی و سیاسی و اجتماعی عصر خویش را به دوش می‌کشد.
در بین کرمانج‌ها به دلیل عدم وجود مورخ و تاریخ نگار، موسیقی و بخشی‌ها از هنر و ساز خویش به عنوان یک رسانه استفاده می‌کنند.
این وجه در بسیاری از ملودی‌های کرمانجی خراسان نمود پیدا کرده است.
به عنوان مثال می‌توان به عنوان نمونه به این موارد اشاره کرد.
آهنگ ” الله مزار” که از ملودی‌های مشهور بین کرمانج‌هاست روایت اندوه و غمی بزرگ است که کشته شدن افراد زیادی را بر اثر حمله اقوام مهاجم با زبان هنر مویه می‌کند.
“آهنگ ججوخان” سوگ سروده‌ای حماسی است در بیان شجاعت‌ها و مبارزه و شهادت ججوخان درگزی در برابر متجاوزان روس و اینکه چگونه با یارانش تا پای جان ایستاد و حتی نحوه شهادت و مکان شهادت را در حین ترانه بیان می‌کند. یعنی نوعی کارگرد گزارش گونه و تاریخی و روزنامه نگارانه را در این ملودی می‌بینیم.
“آهنگ سردار ایوزخان” این ملودی و ترانه حکایت مقاومت جانانه مردم خراسان به رهبری سردار ایوز خان و تیره جلالی‌ها در برابر معاهده ننگین آخال و مبارزه با روس‌هاست که بعد از این معاهده ننگین مناطقی از شمال خراسان و فیروزه را تصرف کردند و بیرق ظلم و جنایاتشان را بر روی اجساد ایران و ایرانیان برافراشتند.
در این ملودی از یک سو بخشی و راوی صحنه و مکان و چگونگی مبارزه را تشریح می‌کند و در قسمتی از آن روایتی است از زبان سردار ایوز به برادرش حجی‌محمد درباره این نبرد نابرابر.
حتی نحوه شهادت سردار و تیر خوردن او و پاره شدن رکاب اسبش را همچون تصویری سینمایی بخشی به تصویر کشیده است.
این وجه تاریخ نگارانه موسیقی بومی خراسان شاید اصلی‌ترین وجه تشخص و تمایز موسیقی این خطه با سایر موسیقی‌های رایج است که در اکثر آهنگ‌ها می‌توان این وجه را مشاهده کرد .ده‌ها آهنگ و قصهٔ و حکایت دیگر را نیز می‌توان نام برد که همین کار کرد را دارند.
که در این جا به همین چند مورد اشاره شد.
————————————————
کاغذ هفتگی هاوین هنر
شماره هشتم
سه شنبه، هفتم اسفندماه هزاروچهارصدوسه
کاغذ هفته هاوین هنر جهت یاد آوری اخبار و فراخوان های منتشر شده بر روی سایت هاوین هنر تهیه شده و قرار است سه‌شنبه هر هفته منتشر گردد.
اخبار منتشر شده را در سایت هاوین هنر دنبال کنید.
